Tổng quan về vắc xin
Vắc-xin là gì? Vắc-xin là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật (có thể toàn thân hoặc một phần hoặc có cấu trúc tương tự) dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động, nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh cụ thể. Các nghiên cứu mới còn mở ra hướng dùng vắc-xin để điều trị một số bệnh (vắc-xin liệu pháp).
Các nhà khoa học đã thực hiện nhiều cách tiếp cận trong điều chế vắc-xin chống lại các vi sinh vật. Các lựa chọn này chủ yếu dựa trên các đặc điểm của vi sinh vật như cách thức lây nhiễm vào tế bào và cách đáp ứng của hệ miễn dịch đối với chúng, cũng như cân nhắc đến tính thực hành của vắc-xin, ví dụ như khu vực nào trên thế giới mà vắc-xin sẽ được sử dụng. Trên cơ sở đó, vắc-xin được chia làm 4 loại sau đây:
- Vắc-xin sống, giảm độc lực.
Vắc-xin sống, giảm độc lực chứa vi sinh vật sống đã được làm yếu đi trong phòng thí nghiệm, vì vậy chúng không thể gây bệnh. Do vắc-xin sống, giảm độc lực là dạng gần với nhiễm trùng tự nhiên nhất nên các vắc-xin này tạo ra đáp ứng miễn dịch tế bào và sinh kháng thể mạnh và thường gây miễn dịch lâu dài chỉ với một hoặc hai liều vắc-xin.
Mặc dù có nhiều ưu điểm song vắc xin này cũng có hạn chế: Khả năng các vi sinh vật trong vắc-xin đã được giảm độc lực chuyển thành dạng có độc lực và gây bệnh là có thể xảy ra. Vì lý do an toàn, những người có hệ miễn dịch yếu hoặc tổn thương – ví dụ người được điều trị hóa chất hoặc nhiễm HIV – không thể dùng vắc-xin sống. Vắc-xin sống, giảm độc lực tương đối dễ bào chế đối với một số loại virus nhưng lại khó bào chế hơn đối với vi khuẩn vì vi khuẩn có hàng ngàn gen, khó kiểm soát hơn.
Các vắc-xin sống giảm độc lực hiện có bao gồm vắc-xin sởi, quai bị, rubella, bại liệt (uống), đậu mùa, thủy đậu, BCG, thương hàn (uống), sốt vàng, rota virus.
- Vắc-xin bất hoạt.
Các nhà khoa học sản xuất vắc-xin bất hoạt bằng cách giết các vi sinh vật gây bệnh bằng hóa chất, nhiệt hoặc tia xạ. Các vắc-xin này ổn định và an toàn hơn vắc-xin sống: các vi sinh vật chết không thể đột biến trở lại dạng gây bệnh. Vắc-xin bất hoạt thường không yêu cầu bảo quản lạnh và chúng có thể dễ dàng được bảo quản và di chuyển ở dạng đông khô, do đó dễ tiếp cận đối với người dân ở các nước đang phát triển.
Tuy nhiên, đa số vắc-xin bất hoạt kích thích đáp ứng miễn dịch yếu hơn vắc-xin sống. Vì vậy chúng thường được tiêm thành nhiều liều hoặc tiêm nhắc để duy trì miễn dịch. Điều này có thể là hạn chế ở những nơi người dân không có điều kiện tiếp cận chăm sóc y tế thường xuyên và không thể tiêm nhắc đúng lịch.
Các loại vắc xin bất hoạt hiện có bao gồm vắc xin ho gà (bất hoạt), thương hàn (tiêm), tả, dịch hạch, bại liệt (tiêm), dại, cúm, viêm gan A.
- Vắc-xin vô bào.
Thay vì toàn bộ vi sinh vật, vắc-xin vô bào chỉ bao gồm thành phần kháng nguyên kích thích hệ miễn dịch. Bởi vì vắc-xin vô bào chỉ chứa các kháng nguyên cần thiết và không phải tất cả các phân tử cấu tạo nên vi sinh vật nên nguy cơ phản ứng bất lợi của vắc-xin là thấp hơn.
Vắc-xin vô bào có thể chứa từ 1 tới hơn 20 kháng nguyên. Tất nhiên, việc xác định kháng nguyên tốt nhất kích thích hệ miễn dịch là một quá trình tỉ mỉ và tốn thời gian, bởi các nhà khoa học cần xác định chính xác phần kháng nguyên cần thiết từ rất nhiều các thành phần của tác nhân gây bệnh, và phần kháng nguyên này phải gây được đáp ứng miễn dịch hiệu quả.
Thường vắc-xin này gây được đáp ứng miễn dịch tại thời điểm sử dụng, tuy nhiên không đảm bảo chắc chắn duy trì được đáp ứng miễn dịch trong tương lai, do đó hiệu lực của vắc-xin kém hơn so với vắc-xin sống giảm độc lực.
Các vắc-xin vô bào hiện có bao gồm vắc-xin ho gà (vô bào), phế cầu, màng não cầu, Hib, viêm gan B, HPV, zona.
- Vắc-xin giải độc tố.
Các vắc-xin này được sử dụng khi độc tố vi khuẩn là nguyên nhân chính gây bệnh. Các nhà khoa học tìm ra rằng họ có thể bất hoạt độc tố bằng cách dùng formalin, hỗn hợp của formaldehyde và nước cất. Các “giải độc tố” này an toàn và được sử dụng trong vắc-xin.
Khi hệ miễn dịch tiếp nhận vắc-xin chứa giải độc tố, chúng học cách chống lại độc tố tự nhiên. Hệ miễn dịch sản xuất ra các kháng thể trung hòa độc tố.
Các vắc-xin giải độc tố hiện có bao gồm vắc-xin bạch hầu và uốn ván.
* Vắc-xin trong tương lai.
Ngoài 4 loại vắc-xin trên, các nhà khoa học đang nghiên cứu một số loại vắc-xin mới, được xem là vắc-xin của tương lai:
- Vắc-xin sử dụng các phụ gia (adjuvant) mới: nhằm gây ra loại đáp ứng miễn dịch mong muốn.
- Vắc-xin khảm: sử dụng một sinh thể quen biết để hạn chế hiện tượng “phản tác dụng”.
- Vắc-xin polypeptidique: tăng cường tính sinh miễn dịch nhờ liên kết tốt hơn với các phân tử MHC.
- Vắc-xin Anti-idiotype: thay vì dùng kháng nguyên X làm vắc-xin, người ta dùng idiotype anti-anti-X.
- Vắc-xin DNA: DNA của tác nhân gây bệnh sẽ được biểu hiện bởi tế bào người được chủng ngừa.
- Vắc-xin sử dụng véc-tơ tái tổ hợp: dùng các vi khuẩn thuần tính hoặc các tế bào trình diện kháng nguyên như tế bào tua được chuyển gen để biểu hiện kháng nguyên mong muốn.
- Vắc-xin liệu pháp: bao gồm miễn dịch liệu pháp thụ động và chủ động. Người ta hy vọng là phương pháp này sẽ chữa được những bệnh như ung thư, AIDS và bệnh Alzheimer.
Gia Nguyễn hy vọng bài viết giúp các bạn thấy rõ vai trò của các loại vắc-xin-kích thích cơ thể sinh kháng thể chống lại tác nhân ngây bệnh-bảo vệ trẻ khỏe mạnh. Do vậy, Gia Nguyên luôn quan tâm đến chất lượng vắc-xin, Gia Nguyễn chỉ sử dụng vắc-xin chính hãng được cung cấp bởi các hãng có uy tín, có chất lượng hàng đầu thế giới như: Sanofi Pasteur của Pháp, Glaxo Smith Kline Biologicals của Bỉ, Merck Sharp &Dohme Corp của Mỹ, Abbott Biologicals B.V của Hà Lan… Tại Gia Nguyễn vắc-xin được bảo quản trong dây chuyền lạnh đạt chuẩn GSP theo quy định Bộ Y tế, được theo dõi kiểm tra 2 lần/ngày bởi dược sỹ đại học và theo dõi bằng hệ thống cảnh báo nhiệt độ tự động nhắn tin 24/24 qua SMS vào 2 máy điện thoại di động của dược sỹ theo dõi và bác sỹ phụ trách tiêm chủng – Vắc-xin luôn luôn được bảo quản từ 2-8°C theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất và quy định của Bộ Y tế. Hãy đến với Gia Nguyễn để được tiêm chủng vắc-xin chính hãng, bảo quản đúng quy định. ĐT tư vấn: 02433.502.478
Bài viết tham khảo tài liệu của WHO